Umowa dożywocia
Umowa dożywocia to jeden z dostępnych sposób na zapewnienie sobie spokojnej starości. Polega ona na tym, że w zamian za przekazanie prawa własności do nieruchomości uzyskuje się gwarancję dożywotniej opieki. Poniżej wyjaśniamy najważniejsze kwestie związane z umową dożywocia.
Mianem umowy dożywocia określa się umowę przewidującą przeniesienie prawa własności nieruchomości na inną osobę w zamian za dożywotnie utrzymane. W znaczącej części przypadków dotyczy to sytuacji, gdy osoba starsza, tak zwany „dożywotnik” przekazuje swoje mieszkanie lub dom bliskiej osobie — „nabywcy”. Ten z kolei, poprzez przyjęcie nieruchomości zobowiązuje się do zagwarantowania dożywotnikowi utrzymania do śmierci.
Przedmiotem umowy dożywocia może być nieruchomość lokalowa, budynkowa oraz gruntowa. Przyszłym dożywotnikiem może zostać wyłącznie osoba fizyczna. Zdolność prawną do występowania w umowie dożywocia jako nabywca mają osoby zarówno fizyczne, jak i prawne.
Umowa dożywocia składa się z dwóch kluczowych elementów. Jednym z nich jest przeniesienie prawa własności nieruchomości, drugim — określenie zobowiązań nabywcy wobec dożywotnika. Jak mówi kodeks cywilny: „Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym”. Tego typu ogólne wytyczne należy uzupełnić o szczegóły odnośnie zasad dożywotniej opieki, takie jak preferowane formy pomocy dla dożywotnika. W ten sposób uniknąć można ewentualnych późniejszych nieporozumień pomiędzy stronami umowy i zagwarantować im należyte bezpieczeństwo. Podpisując umowę dożywocia, warto precyzyjnie określić osoby, którym będzie przysługiwała opieka. Mogą być to bowiem zarówno właściciele danej nieruchomości, jak i bliskie im osoby, takie jak mąż, żona czy konkubent. W przypadku śmierci jednej z osób, którym przysługuje umowa dożywocia, obowiązki nabywcy stają się proporcjonalnie mniejsze.
Umowę dożywocia można zmodyfikować w taki sposób, aby dożywotnikowi przysługiwała nie pełna opieka, lecz rekompensata w postaci renty w dwóch przypadkach. Pierwszy z nich to sytuacja, w której pomiędzy dożywotnikiem i osobą zobowiązaną do opieki wytworzą się stosunki, które uniemożliwią pozostanie w bezpośredniej styczności ze sobą. Wówczas możliwa jest zamiana części lub wszystkich uprawnień przysługujących w ramach umowy za dożywotnią rentę, która będzie odpowiadała wartości tych uprawnień. Za rozstrzyganie konfliktów prowadzących do takich sytuacji odpowiada sąd. Prawo do wystąpienia o taką zmianę ma zarówno nabywca, jak i dożywotnik. Modyfikacji dokonać można również wówczas, gdy osoba, która zobowiązała się do opieki zbędzie objętą umową nieruchomość.